บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์ เรื่อง “แนวคิดด้านคุณค่าของเสนาสนะตามหลักพุทธจริยศาสตร์” มีวัตถุประสงค์ ๒ ประการ คือ  ๑) เพื่อศึกษาแนวคิดในการสร้างเสนาสนะทางพระพุทธศาสนา  และ ๒) เพื่อศึกษาคุณค่าของเสนาสนะตามหลักพุทธจริยศาสตร์ว่ามีแนวคิดในการสร้างเสนาสนะทั้งวิธีการและ เป้าหมาย กระบวนการในการสร้างเป็นอย่างไรและเสนาสนะที่สร้างขึ้นมานั้นมีคุณค่าอย่างไร

ผลจากการวิจัยนี้พบว่า เสนาสนะ หมายถึง ที่นอนและที่นั่ง หรือ ที่สำหรับพักผ่อนเป็นส่วนตัว ที่สำหรับหลีกเร้นภาวนาและประกอบกิจอันเป็นส่วนรวมของพระภิกษุสงฆ์สามเณร เสนาสนะมี ๒ อย่าง คือ เสนาสนะที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ได้แก่ โคนไม้ ภูเขา ซอกเขา ถ้ำ (คิริคูหา) ป่าช้า ป่าชัฏ ที่แจ้ง และเสนาสนะที่มนุษย์สร้างขึ้น ได้แก่ กุฎี วิหาร เรือนชั้น เรือนโล้น เรือนว่าง ปราสาท ซึ่งการสร้างเสนาสนะมีจุดมุ่งหมายที่แตกต่างกันตามแต่เจตนาของผู้สร้าง เสนาสนะทั้งสองอย่างนี้พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้พระสาวกใช้เป็นเครื่องอาศัย ทั้งนี้แนวคิดในการสร้างเสนาสนะมีเป้าหมายตามที่ได้ตั้งวัตถุประสงค์ไว้ ๒ ประการ คือ เพื่อตอบสนองการใช้ประโยชน์ของพระภิกษุสงฆ์และเพื่อตอบสนองการใช้ประโยชน์ของบุคคลในสังคม  เสนาสนะมีคุณค่าตามหลักพุทธจริยศาสตร์ ๒ ประการ คือ คุณค่าหลักกับคุณค่ารอง โดยคุณค่าหลักสามารถแบ่งตามความเหมาะสมได้ ๒ นัย คือ ๑) คุณค่าของเสนาสนะในมิติทางศาสนา อันเป็นคุณค่าตามวัตถุประสงค์ของการสร้าง ที่ได้วางเอาไว้ตามหลักการทางพระธรรมวินัย และ ๒) คุณค่าของเสนาสนะในมิติอื่นๆ คือ เสนาสนะสร้างขึ้นมาเพื่อตอบสนองการใช้ประโยชน์ของสังคมเป็นหลัก  สำหรับคุณค่ารอง คือ ผลพลอยได้จากคุณค่าหลัก อันไม่ได้มาจากวัตถุประสงค์ในการสร้างเสนาสนะ เช่น วิหารลายคำ อุโบสถเงิน สร้างเพื่อประโยชน์ทางศาสนา แต่ด้วยฝีมืออันวิจิตรทำให้ผู้คนเดินทางมาเที่ยวชม ซึ่งบางกรณี คุณค่ารองอาจมีความโดดเด่นมากกว่าคุณค่าหลัก เป็นต้น

ดาวน์โหลด